महाराष्ट्र सरकारच्या सोशल जस्टिस आणि स्पेशल असिस्टन्स विभागाने राबवलेल्या संजय गांधी निराधार अनुदान योजनेचा उद्देश म्हणजे समाजाच्या दुर्बल घटकांना आर्थिक आधार देणे—ज्यांच्याकडे आधार नाही, जे पोटासाठी संघर्ष करतात. ही योजना 1 जानेवारी 2000 पासून सुरू आहे आणि अजूनही प्रभावीपणे कार्यरत आहे.
ही योजना म्हणजे काय?
संजय गांधी निराधार अनुदान योजनेत खालील घटकांना मासिक आर्थिक मदत दिली जाते:
- निराधार पुरुष-व महिला (18–65 वर्षे),
- अनाथ मुले,
- दिव्यांग (disabled) व्यक्ती,
- गंभीर आजार (जसे क्षयरोग, कर्करोग, एचआयव्ही/एड्स, कुष्ठरोग, सिकल सेल अनिमिया) असणारे लोक,
- विधवा, घटस्फोटित महिला, ज्यांना भरणपोषण मिळत नाही,
- अत्याचार भोगलेल्या किंवा वेश्यावृत्तीमधून मुक्त झालेल्या महिला,
- ट्रान्सजेंडर, देवदासी, कधीही विवाह न केलेली 35 वर्षांवरील स्त्रिया,
- कैद्यांच्या पत्न्या इत्यादी व्यक्ती पात्र आहेत.
याशिवाय, लाभार्थ्याची माणसं BPL (Below Poverty Line) अंतर्गत असणे आवश्यक आहे, किंवा कुटुंबाचे वार्षिक उत्पन्न ₹21,000 किंवा त्यापेक्षा कमी असावे.
लाभ – आर्थिक मदतीचा थेट आधार
- पात्र लाभार्थ्यांना ₹1,500 प्रति महिना अनुदानासाठी देण्यात येते – ही रक्कम थेट बँक खात्यात जमा केली जाते.
- अर्थात, आधीच्या जुन्या नियमांप्रमाणे ₹600 किंवा ₹900 मिळायचे, परंतु आता ₹1,500 अशी ठराविक रक्कम आहे जी अश्या सर्व घटकांमध्ये समान आहे.
पात्रता, अर्ज आणि कागदपत्रे
पात्रता
- वय: 18 ते 65 वर्षे (निराधार किंवा गंभीर आजार असणाऱ्यांसाठी),
- वार्षिक कुटुंब उत्पन्न: ₹21,000 किंवा BPL अंतर्गत,
- महाराष्ट्राचा कायमचा रहिवासी.
कागदपत्रे
- अर्ज फॉर्म (स्थानिक कार्यालयातून उपलब्ध),
- रहिवासी प्रमाणपत्र, वयाचा पुरावा, उत्पन्न / BPL प्रमाणपत्र,
- वैद्यकीय प्रमाणपत्र (दिव्यांगत्व, गंभीर आजार यासंदर्भात),
- आवश्यक असल्यास अनाथत्व प्रमाणपत्र, पत्न्याचा मृत्यू प्रमाणपत्र (widow),
- बँक खात्याचा तपशील (IFSC सहित), आधार कार्ड.
अर्ज प्रक्रिया
- अर्जदार तालुका/जिल्हा समाजकल्याण अधिकाऱ्याच्या कार्यालयात (Collector’s Office / Tehsildar’s Office / Talathi Office) अर्ज करतो.
- अर्जासोबत सर्व आवश्यक दस्तऐवज जोडून सादर करावेत. सुविधा म्हणून काही ठिकाणी Setu Centers, Maha e-Seva Centers, Aaple Sarkar Portal द्वारेही ऑनलाइन अर्ज करता येतात.
- पडताळणीनंतर अनुदान थेट बँक खात्यात जमा केली जाते.
निष्कर्ष
संजय गांधी निराधार अनुदान योजना 2025 ही महाराष्ट्रातील निराधार, अपंग, अत्याचारग्रस्त आणि दुर्बल घटकांसाठी एक जीवनदायी योजना आहे. ₹1,500 मासिक अनुदान मिळवण्याची संधी कोणालाही छोडू नये. जर तुम्ही किंवा तुमच्या ओळखीतील कोणी पात्र असतील – आजच जवळच्या तालुका समाजकल्याण कार्यालयात अर्ज द्या.